Bu yazı, Philip Brewer’in Plan for your wants isimli makalesinden derlenmiştir.
Kişisel bütçeler genelde yiyecek, barınma, ısınma, elektrik, ulaşım ve vergi gibi ihtiyaçlar üzerine odaklıdır. Ayrıca isteklerinizi içerirler, ancak bunlar genelde kablolu tv, dergi aboneliği, dışarda bir akşam yemeği gibi küçük ve kısa vadeli isteklerdir. Daha büyük ve uzun vadeli isteklerimizi bütçemize bir kalem olarak eklemektense, tahminimizden daha az harcama yaptığımız ve elimize fazladan para geçtiği kaldırı zaman yerine getirmeyi tercih ederiz.Aslında bu büyük ve uzun vadeli isteklerimiz de harcama planımızda kendine bir yer hakediyor.
İsteklerini karşılayacak uzun vadeli bir plan, ihtiyaçlarınıza odaklanan bir bütçe için önemli bir araçtır. İstediğiniz küçük şeylerin bir kısmını gerçekleştirmek hayatınız daha çekilebilir kılar. Ancak bu küçük lükslerinizin gereğinden fazla büyüyerek daha büyük lükslerinizin engel olması da oldukça kolaydır.
İşte bu noktada yeni bir plan devreye giriyor…
Bir liste hazırlayın, ya da birden fazla liste. Ailenizle beyin fırtınası yapın. Neredeyse ihtiyaç sayılabilecek istekler vardır, örneğin çocuklarınızı üniversitede okutabilmek. Eğer öncelik haline getirebilirseniz karşılayabileceğiniz istekler vardır, örneğin bir ev sahibi olmak. Uzun bir süre bekleyebilecekler istekler vadır, örneğin gemi ile dünya turu. Çok dikkatli planlamadığınız ve şansınız yaver gitmediği sürece asla sahip olamayacağınız hayalleriniz vardır, örneğin bir yarış teknesi. Bunların hepsini bir yere yazın ve yazılanları farklı yollarla sıralayın.
Eğer aklınıza yatıyorsa en çok gerçekleştirmek istediğinizi ilk sıraya koyacağınız katı bir şekilde sıralanmış bir liste yapabilir ve zamanı geldiğinde ilk önce onu gerçekleştirebilirsiniz. Alternatif olarak bir “bu sene yapılacaklar” listesi hazırlayarak bu listeye en çok yapmak istediğiniz üç maddeyi ekleyip, geri kalanları “gelecekte yapılacaklar” listesine koyabilirsiniz. Ya da daha ucuz olanları bir listeye, daha pahalı olanları başka bir listeye koyabilirsiniz. Ne şekilde olursa olsun size uyan bir yöntem bulun.
Bu listeler birçok farklı işe yarar :
1. Hangi isteklerinizin kısa süreli, hangilerinin daha önemli olduğunu hatırlatırlar.
2. Elinize beklenmedik bir para geçtiğinde bu parayı ne şekilde değerlendireğinize karar vermeye yardım ederler. Listenizdeki sıradaki madde belki de bu paranın gitmesi gerek yerdir. Ya da belki bu para, listenin aşağısında daha büyük isteğinize ayrılmalıdır.
3. Satın almak istediğiniz bir şeyde indirim olduğu zaman birikimlerinizi değerlendirmenize yardım ederler. Eğer listenizdeki isteklerinizden biri çok iyi bir fiyata inmişse, belki de hemen satın almalısınız. Öte yandan, fiyat çok iyi değilse, ya da isteğiniz listede çok yukarılarda değilse almamalısınız.
Eğer listenize maliyetleri de eklerseniz, istediğinizi gerçekleştirmek için daha ne kadar yolunuz olduğunu görme imkanı bulursunuz ve birbirleriyle karşılaştırma şansınız olur. Eğer hergün öğle yemeği dışarıda yemeyi bırakırsınız hayalinizdeki tatile ne kadar erken çıkabilirsiniz ? Eğer bunun cevabı Şubat yerine Ağustos ise belki de dışarıda yemeye devam edebilirsiniz. Öte yandan üç yıl sonrası yerine bir sene sonra tatile çıkabiliyorsanız, belki de bu öğle yemekleri sizin için gerçekten olması gerekenden daha fazla büyük masraftır.
Bu listeleri hazırlamak aynı zamanda eğlencelidir de. Eşimle birlikte yerel bir parktan bir bahçe kiralamayı planlamayı düşünüyorduk ve sıra liste hazırlamaya geldi. Bu oldukça küçük bir istekti, kira olarak Nisan’dan Ekim’e kadar sadece 20 dolar verecektik, ama planlanması gereken çok şey vardı. Burada ne yetiştireğimizi araştırmak ve daha sonra da bulduklarımızı ne yetiştirmek ve ne yemek istediklerimizde eşleştirmemiz gerekti. Ayrıca birkaç alet, biraz tohum ve fide aldık. Şimdi sıra bahçe işleriyle ilgili kitap okumaya geldi.
Bu listeleri sizin doğanıza göre sürekli değişebilir. Ya da bazen yıllarca hiç değişmeden kalabilirler. Kısa bir süre önce üniversitedeki son senemde hazırlamış olduğum bir listeye rastladım. O sıralar sadece para ve yatırım ile ilgileniyordum ve listedeki maddelerden biri de pahalı bir finans bülteni aboneliğiydi. Bu isteğimi gerçekleştirdiğimi hatırlıyorum. Bu bültendeki makaleleri 80’lerin başlarında defalarca okudum. Bu benim için gerçekleştirdiğime çok memnun olduğum ve beni tatmin eden bir istekti (aslında bu makalelerden öğrendiklerim benim şu an bu yazıda bahsettiklerime ışık tutuyor). Ayrıca bu listede uzun zamandır unuttuğum istekler de vardı. Bu isteklerin bazılarını gerçekleştirmiştim ancak bu yüzden bir tatmin duygusu hissettiğimi hatırlamıyorum. Bazı isteklerimi ise en üst sıralara koymama rağmen gerçekleştirmemiştim. Uzun lafın kısası eski listelerine bakmak, şu anki listenizde ilk sıraya koyduğunuz şeyin doğru karar olup olmadığını anlamanız için bir bakış açısı verir.
Bu sizin planınız, onu istediğiniz gibi kullanın. Belki listenin başına diğerlerini eleyecek gerçekten büyük bir madde koymak isterseniz; bir spor araba, iki senelik bir tatil, göl kenarında bir kulübe… Belki de listenizi irili ufaklı bir çok istek koyarsınız. Belki biri küçük isteklerden, diğeri büyük isteklerinizden oluşan iki liste yapmak istersiniz. Nasıl hazırlarsanız hazırlayın bu listenin sizin bütçenizi desteklemek için olduğunu unutmayın.