Kentsel dönüşüm, 6306 sayılı afet riski olan yapıların yenilenmesiyle ilgili kanuna medyada verilen isimdir. Bu kanunu amacı, özellike Van depreminden sonra ekonomik ömrünü tamamlamış, eski, daha önceki depremlerde hasar görmüş binaların yenilenmesidir. Kanun kapsamında devletin size sunduğu kentsel dönüşüm kredisi, kira yardımı ve bir takım muafiyetler var. Bu muafiyet ve yardımlarla, kanun, sizin eski binanızı yenilemenizi ve depremlere karşı güvenli binalarda oturmanızı amaçlıyor.
Kentsel dönüşüm hangi illeri ve binaları kapsıyor?
Türkiye’deki tüm illerdeki (köyler de dahil) tüm eski, ömrünü tamamlaşmış, depreme dayanıksız binaların tamamı, vatandaşların talebiyle kentsel dönüşüm kapsamına giriyor. Diyelim ki binanız iskanlı ve eski, bu durumda bu kanundan yararlanabilirsiniz. Binanız kaçak dahi olsa, arsa tapunuzda başvuruda bulunup binanızı yenileyebilirsiniz.
Kentsel dönüşüm kapsamına girmeyen binalar ise şunlar: Hazine arazisi üzerindeki size ait olmayan gecekondu binalar (arsaların devletten satın alınması halinde kapsama giriyor), mevzuatta eski esel tescili olan binalar, İstanbul boğaz öngörünümündeki evler.
Kentsel dönüşüme nasıl başvurulur?
Kentsel dönüşüme başvurmak için yapmanız gereken ilk şey, mevcut binanıza deprem risk raporu almak. Bunu da sadece Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan yetki almış ve lisanslandırılmış şirketlerden temin edebilirsiniz. Bu şirketler dışındaki yerlerden aldığınız raporlar bakanlık tarafından kabul edilmeyecektir. Oturduğunuz ilde faaliyet gösteren şirketleri bulmak için bakanlığın hazırlamış olduğu sayfaya girerek lisanlı kuruluşlar listesine bakabilirsiniz.
Hangi binalar riskli yapı kapsamına girer?
Bir yapı kanunen, kat maliklerinden birinin oturduğu bina için yukarıda bahsi geçen lisanlı kuruluşlardan rapor alması halinde riski yapı sayılıyor. Eğer oturduğunuz bina 20 yıl ve üzeri yaşındaysa, betonarme demirlerinde gözle görülen paslanma varsa, çatlaklar, rutubet, nem varsa, yine binanın bodrum veya orta katlarındaki kolon ve kirişlerde çatlaklar gözlemliyorsanız binanız riskli yapı sayılabilir.
Alınan rapordan sonra devlet diğer kat maliklerini binanın riskli olduğuna dair resmi bir yazıyla bilgilendirilir. Diğer kat malikleri isterlerse alınan bu rapora itiraz edebilir ve bu itiraz bakanlığın oluşturduğu komisyondaki üniversite hocaları tarafından değerlendirilir. Eğer hocalar da binanın riski olduğuna kanaat getirirlerse, bina riskli olarak tescil edilir ve tapuya işlenir. Tescil sonrası kat maliklerinin ne yapacaklarına karar vermeleri ve yıkım kararı halinde üçte iki çoğunlukla bu kararlarını (bina ortak karar protokolü) bakanlığıa bildirmeleri gerekir.
Riskli binalar mutlaka yıkılmalı mı?
Şu diyelim ki binanız 8 katlı. Yeni binanız ise belediyenin vermiş olduğu imara göre yapılacak, fazladan bir imar artışı, yani kat verilmesi kanunen mümküne değil. Diyelim ki imara baktınız ve binanızı artık 6 katlı yapabiliyorsunuz. Bu tür yerlerde en üst iki kattaki insanların maduriyeti gündeme gelir. Dolayısıyla illa binanın yıkılması karar söz konusu olamaz. Eski binalarda güçlendirme önerilmese de, imardan kaynaklı sıkıntılar varsa, bina ortak karar protokolünde binanın yıkılmayacağı, bunun yerine yönetmeliklere uygun olarak güçlendirme yapılacağı kararı alınabilir.
Kentsel dönüşüm kredisi nasıl alınır?
Binanızın riskli olduğu raporlandıktan ve binanızı yenilemeye karar verdikten sonra, devletin vermiş olduğu kentsel dönüşüm kredisinden faydalabilirsiniz. Müteahhitinizi seçtikten sonra, tapunuzla birlikte kentsel dönüşüm kredisi veren bakanlıkla anlaşmalı bankalara başvurabilirsiniz. Bu bankalar binanızın metrekaresine göre daire başı en fazla 100 bin TL olan krediyi sizin adınıza çıkarırlar ve bunun borçlusu siz olursunuz. Bu para, sizin anlaşmalı olduğunuz müteahhitin hesabına blokeli olarak geçiriliyor. Müteahit de inşaatı yaptığı etaplarca buradan para alabilir. Kredinin vade ve faiz oranları bankalara göre farklılık gösterir.
Kentsel dönüşüm kira yardımı nasıl alınır?
Binanızın yeniden yapılacağı kesinleşmiş ise, kat malikleri (daire veya işyeri sahipleri) ve o binada en az 1 yıl oturduğunu belgeleyebilecek kiracılar, kentsel dönüşüm kira yardımından faydalanabilirler. Bu kira hibedir ve devlete geri ödenmez. Buradaki şart, binayı boşalttıktan sonra bulunduğunuz ildeki kentsel dönüşüm dair başkanlığına dilekçeyle başvurmanızdır. Yapılan incelemede binanın tamamen boşaltıldığı tespit edildikten sonra bu kira yardımınız size kullandırırlar. Kira yardımı 18 ay boyunca en çok 650 TL (2013 yılı rakamıdır) tutarında verilir. İl bazında kira yardımı tutarlarına buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz. Kentsel dönüşüm kredisi veya kentsel dönüşüm kira yardımından sadece bir tanesini kullanabilirsiniz.