Bireysel Emeklilik Başvurusu Yapmadan Önce…

Makalemizi okumaya başlamadan önce Başbakan Yardımcı Ali Babacan’ın 17 Nisan 2012 tarihinde duyurduğu BES’teki yeni düzenlemelerle ilgili yorumlarımızı içeren 18.04.2012 tarihli yazımınızı okumanızı öneriyoruz : Yeni Bireysel Emeklilik Sistemi Düzenlemesi Neler Getiriyor ?

Emeklilik, Türk toplumunun sosyal yapısında önemli bir yere sahiptir. Türk iş gücünde yer alan her Türk çalışmaya başladığı ilk günden itibaren bir gün emekli olmak hayaliyle çalışır. Emeklilik dendiğinde birkaç yıl öncesine kadar Türkiye’de bulunan SSK, Emekli Sandığı ve Bağkur gibi devletin sosyal güvenlik kurumları akla ilk gelen kuruluşlardı. Şimdi emeklilikten bahsedildiğinde bu kurumlar ile beraber Türkiye’de faaliyet gösteren bireysel emeklilik şirketleri de konu olmaya başladı.

Emeklilik nedir?

Çok basit bir tanımla iş hayatınız boyunca kazandığınız gelirin bir kısmının birikime ayrılarak belirli şartlar oluşana kadar değerlendirilmesi ve bu belirli şartlar oluştuğunda çalışanın ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin hayatlarını sürdürmesi için gerekli olan paranın bu birikime ayrılan kaynaktan karşılanmasıdır.

Emeklilik için ideal şartlar nedir?

Aslında emeklilik için ideal şartlar temelde kişinin çalışamaz duruma gelmesidir. Emekli olarak kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin hayatlarını ikame etmesi için gerekli kaynakları tedarik eder. Türkiye’de mevcut sosyal güvenlik kurumundan emekli olmak için gerekli koşullar ve bu koşullar gerçekleştiğinde kimlerin bu kaynaktan yararlanabileceği çeşitli yasalarla belirtilmiştir. Bu konuyla ilgili yapılan en son yasal değişiklikler ile ilgili kısa bir haberimize size bir fikir vermesi açısından buradan ulaşabilirsiniz.

Hayat sürdürmek terimi, kişinin gelir kazandığı döneme yakın standartlarda günlük ihtiyaçların karşılanması için yeterli kaynaklara sahip olması olarak açıklanabilir. Nedir bu günlük ihtiyaçlar? İnsanların yemek, içmek, barınmak, sağlık, eğitim, eğlence ve diğer sosyal faaliyetlerde bulunması olarak özetlenebilir.

Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) Nedir?

Türkiye’de BES; SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı gibi sosyal güvenlik sistemlerinin alternatifi değil, tamamlayıcısı olarak görülebilir. Mevcut sosyal güvenlik sistemlerinin zaman içerisinde insanların emekli olduktan sonra emeklilik öncesi yaşam standartlarını sağlamak konusunda yetersiz kalması nedeniyle doğan ihtiyaçlar neticesinde şekillenmiştir. Bireysel Emeklilik Sistemi özel yasalarla düzenlenmiş, güvenliği, denetimi devlet tarafından sağlanan, emeklilik zamanı geldiğinde sisteme üye olan bireylere önemli vergi avantajları ile tasarruf yapma ve bu tasarrufları yatırıma çevirme imkanı sağlayan, özel sektörce yönetilen bir sistemdir. Kanunen medeni haklarını kullanma ehliyetine sahip herkes bir kamu sosyal güvenlik kurumuna bağlı olsun olmasın, çalışsın çalışmasın bu sisteme katılabilir.

Bireysel Emeklilik Sistemi Nasıl çalışır ?

BES’e üye olmak isteyen bireylerin, hazine ve dış ticaret müşteşarlığı tarafından yetkilendirilen bireysel emeklilik şirketlerinden birine başvurmaları gerekir. Birey emeklilik şirketine başvurduktan sonra, Bireysel Emelilik danışmanlarıyla görüşerek risk ve getiri profilini belirler. Belirlenen profile göre kişiye em uygun emeklilik planı ve fon dağılımı teklifi sunulur. Bu teklif içersinde giriş bilgi formu, emeklilik planı, plan kapsamında sunulan fonlar, yapılan kesintiler, katkı payı tutarı ile emeklilik sözleşmesinin taraflarına ilişkin bilgileri içeren detaylar yer alır. Bu nedenle birkaç firma temsilcisi ile görüşüp onlardan da teklif alınması ve bu teklifleri birebir karşılaştırarak bir karar verilmesi en sağlıklı yöntem olacaktır.

Katkı payınızın nereye gideceği hakkında bilgi sahibi olmayı unutmayın

Yukarda detayları yer alan teklif formunda sizin ödeme yükümlülüğü altına gireceğiniz aylık katkı paylarının ne kadarının direk olarak sizin emeklilik fonunuza aktarıldığını ne kadarının acente, satış komisyonlarına ve fon yönetimi ücretine gittiğini net bir şekilde görüyor olmak lazım. Bu şekilde elinizde bulunan alternatiflerden sizde en fazla dönüşü olan teklifi tespit edebilirsiniz.

Planı seçerken muhafazakar davranmalı

Eğer tek bir bireysel emeklilik planı yapıp onunla devam etmeyi düşünüyorsanız, fon getiri beklentileriniz konusunda muhafazakar davranmanızı öneririz. Birden fazla şirketten birden fazla emeklilik planı sahibiyseniz, o zaman planlarınızdan birini daha agresif seçebilirsiniz. BES’te tek emeklilik planı olan tüketicilerden illa risk almak istiyorum diyenler için yılda en fazla 6 kez olmak üzere fon dağılım oranını ve yılda en fazla 4 kez emeklilik planını değiştirme imkanı veriliyor. Bu kişiler BES’in ilk yıllarında daha agresif bir fon dağılımını tercih edip daha sonra daha muhafazakar bir fon dağılımına geçebilirler ancak unutmamak lazımki Bireysel Emeklilik Sistemi’nde katılımcılara herhangi bir getiri garantisi verilmemektedir. Yani bu sene size bir getiri sağlayamadık diyebilirler, bu yüzden fon dağılımında temkinli ve muhafazakar olmanın öneminin altını bir kez daha çizmek isteriz.

Bireysel Emeklilik’te son pişmanlık 30 gün içerisindeyse fayda eder

Bir Bireysel Emeklilik sözleşmesi yaptınız ama doğru seçim olduğu hakkında şüpheleriniz var. BES sözleşmesi, teklif formunun imzalandığı tarihi takip eden 30. günde yürürlüğe girer. Bu yüzden tüketicilerin emeklilik sözleşmesi yürürlüğe girmeden önce cayma hakkı bulunmaktadır. Cayma halinde, giriş aidatı dahil hiçbir kesinti yapılamaz ve varsa fon getirileri de eklenerek katılımcıya iade edilir. Ancak 30 günlük süre kritik önem taşımaktadır. Böyle bir tereddüt yaşadığınız taktirde BES temsilcisi ile değil sözleşme yaptığınız bireysel emeklilik şirketi genel müdürlüğü ile irtibata geçerek sözleşmenizi iptal ettirin. Özellikle bazı satış temsilcilerinin kendi primlerini garantileyebilmek için müşterilerin oyalayarak cayma taleplerini işleme sokmamaya çalıştıklarını duyuyoruz. İptal taleplerinizi genel müdürlük üzerinden yapmanızı öneririz.

Bireysel Emeklilik Sistemi’nde katkı payları

BES sözleşmesi ile bireyler firma ile aktif çalışma dönemlerinde elde edecekleri gelirlerin bir kısmını, sözleşme süresince sisteme aktaracaklarına dair taahütte bulunurlar. Bireysel emeklilik şirketi de sözleşmede karşılıklı mütabakata varılan süre sonunda kişiye toplu ödeme veya birikimlerin bir maaş gibi aylık olarak ödenmesini taahhüt eder.

Bireylerin sisteme yapacakları katkı payı ödemeleri şirket tarafından kurulmuş emeklilik yatırım fonlarında değerlenerek, katılımcıya yüksek getiri elde etme şansı tanırken, aynı zamanda ülke ekonomisine de katkıda bulunur. Bireysel emeklilik şirketleri sözleşme yaptıkları bireylerin getiri beklentilerine cevap verecek birden fazla yatırım fonları kurabilirler. Emeklilik Yatırım Fonları’nın fon yönetiminde uzman portföy yönetim şirketleri tarafından yönetilmesi kanuni bir zorunluluktur.

BES’te bireyler tarafından yapılacak düzenli ödemelere katkı payı adı verilir. Bu katkı payları bireylerin emeklilik hesaplarında bireysel emeklilik fonlarında değerlendirilerek süre sonunda erozyona uğramadan hedefledikleri standartta bir yaşam sürecek birikim yapmalarına imkan verir.

Bireysel Emeklilik Sistemi’nde ne zaman emekli olunur ?

Sistemde en erken emekli olma yaşı 56’dır. Bireysel Emeklilik Sistemi’nin yasayla düzenlenmiş emeklilik yaşıyla ilgili tek ön koşulu, sistemde en az 10 yıl katkı payı ödenmiş olmasıdır. Yani sisteme dahil olmayı düşünen bir kişi anlaştığı şirkete en az 10 sene kesintisiz olarak katkı payı ödemek zorundadır. Diğer bir deyişle bireysel emeklilik sadece moda oldu veya etrafınızdaki insanlar üye oldu diye kayıt olunan bir spor klübü veya sosyal klüp üyeliği değildir. Önünüzdeki asgari 10 seneye ait gelirinizin bir kısmını ayıracağınız bir birikim planıdır. Süre sonunda size veya bakmakla yükümlü olduğunuz kişilere nasıl bir geri dönüşü olacağını bilmeniz ve bu dönüşün yeterli olacağına emin olmanız gereklidir. Bu nedenle birikimin hangi şirketle ve ne kadarlık katkı paylarıyla yapacağınıza dair karar aşaması özen dikkat ve sağduyu gerektirir.

Bireysek Emeklilik Sistemi’nde hangi şirketi seçmeli ?

Öncelikle dikkat edilmesi gereken sözleşme yapılacak şirket ile ilgili olacaktır. T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından Emeklilik şirketi kurmaya ve faaliyet göstermeye izinli şirketler aşağıdaki gibidir :

# Anadolu Hayat Emeklilik A.Ş.
# Ankara Emeklilik A.Ş.
# Avivasa Emeklilik ve Hayat A.Ş. (Ak Emeklilik A.Ş. ile Aviva Hayat ve Emeklilik A.Ş. geçtiğimiz sene birleşmişti.)
# Başak Groupama Emeklilik A.Ş.
# Ergoisviçre Hayat A.Ş.
# Fortis Emeklilik ve Hayat A.Ş.
# Garanti Emeklilik ve Hayat A.Ş.
# Koç Allianz Hayat ve Emeklilik A.Ş.
# Oyak Emeklilik A.Ş.
# Vakıf Emeklilik A.Ş.
# Yapı Kredi Emeklilik A.Ş.
# Finans Emeklilik ve Hayat A.Ş.

Yukarda listelenmiş şirketlerin dışında bu alanda emeklilik izni bulunan bir şirket bulunmamaktadır. Bunların dışında yerli veya yabancı firmayı temsil ettiğini söyleyen herhangi temsilciyle emeklilik anlaşması yapmamanız gerekmetedir. İzin almış Bireysel Emeklilik şirketleri’nin güncel listesine buradan ulaşabilirsiniz.

Size yardımcı olmak açısından buradaki şirketlerin bazılarını elemenize yardımcı olmak isterdik ancak, bu konuda uzmanlığımızdan ziyade kişişel tecrübelerimizin devreye girip yanlış bir yönlendirmeye sebep olabileceğini düşünüyoruz. Dediğimiz gibi bireysel emeklilik önünüzdeki en az 10 seneye ait gelirinizi nasıl değerlendiriceğinizi etkileyeceğinden çok önemli ve sadece sizin vermeniz gereken bir karardır.

Şirketin ödenmiş sermayesine dikkat

Şirket tavsiyesinde bulunmasak bile bu konuda dikkate almanız gereken kriterler konusunda biraz yardımcı olabiliriz. Emeklilik şirketlerinin ödenmiş sermayelerinin ne kadar oldukları kamuya açık bir bilgidir. Kararınızı vermeden önce sizin için aday olan şirketlerin ödenmiş sermaye durumlarını ve ödenmiş sermaye açısından diğer şirketler arasındaki sıralamalarını öğrenmeniz bazı adayları elemenize yardımcı olabilir. Sonuçta siz birikimlerinizi ortaya koyuyorsunuz ve beraber çalışmak istediğiniz şirketin bu amaç için ne kadar yatırım yapmış olduğu önemli olacaktır.

Şirketin uzmanlık seviyesi hakkında fikir sahibi olmak

Bir başka konu, şirketin bu konudaki ne derece uzmanlığı ve bilgi birikimi olduğudur. Modern emeklilik sigortası şirketlerinin kuruluşu çok eskiye dayanmamaktadır. Öte yandan bu sektör, gelişmiş dinansal yapılara sahip ülkelerde yüz yıllardır devam etmekte. Türkiye’de bulunan şirketlerin çoğu Amerika’yı yeniden keşfetmek yerine bu ülkelerde bulunan emeklilik planlarını Türkiye şartlarına adapte etmeyi tercih ediyorlar. Bu alanda hem Türkiye sınırları içinde hem de dışında faaliyet göstermekte olan şirketler, yerli şirketlere kıyasla biraz daha avantajlı gözükse de bazı tamamen türk sermayeli şirketlerin kendi sundukları ürünleri tasarlarken gerçekten çok ciddi çalışma, yatırım ve danışmanlık hizmetleri alarak geliştirdiklerini biliyoruz. Alternatif olarak sunulan ürünlerin yapısı hakkında detaylı bilgileri isteyerek ürünlerin nasıl geliştirildiği hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

Şirket üst yönetiminin emeklilik deneyimi ne kadar?

Sağlığınız ile ilgili bir sorun yaşadığınızda doğal olarak konunun uzmanına muayene olmak istersiniz. Peki emeklilik sigortası yaparken seçtiğiniz şirketin yöneticilerinin emeklilik ile ilgili ne kadar tecrübesi olduğunu bilmek istemez misiniz? Şirket yönetiminde yer alan kişilerin kim olduğu ve sektör deneyimi gerçekten önemli bir konudur. Garip ama sigorta sektörüne genelde ortalama performans gösteren sigorta şirketlerinin üst yönetimlerine baktığımızda bankacılık deneyimine sahip kişilerin olduğunu görüyoruz. Bankacılık ve sigortacılık omuz omuza yürüyen iki sektördür. Bankaların ihtiyaç duydukları kaynakların çok önemli bir kısmı sigorta sektöründen gelmektedir. Gelişmiş ülkelerde büyük sigorta şirketlerinin bankaların kurucuları olduğunu görürken ülkemizde bunun tam tersini, yani bankaların sigorta şirketlerinin kurucusu olduğunu görüyoruz. Bankacılık kredi, mevduat, paranın değeri gibi konularda uzmanlık gerektirirken; sigortacılık finansal konularda uzmanlığın yanı sıra underwriting yani sigorta fiyatlaması, reasürans gibi konularda da deneyim ve uzmanlık gerektirir. Türkiye’deki sigorta şirketlerinin bir çoğu banka iştiraki oldukları için; bu şirketlere atanan üst yöneticilerin çoğunun bankacılık deneyimi ve vasıfları nedeniyle atanıyorlar ve sigorta şirketlerini bir bankaymış gibi yönetiyorlar. Bu nedenle şirketin üst yönetiminin kimler olduğunu bunların emeklilik sektöründe deneyiminin ne kadar olduğunu öğrenmeniz kritik önem taşıyor.

Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı sigorta devlerine baktığımızda özellikle genel müdür tercihlerini sigorta şirketlerinde genel müdürlük veya teknik genel müdür yardımcılığı deneyimleri olan üst düzey yöneticilerden yana yaptıklarını görebilirsiniz.

Bankacılık deneyimi olan genel müdürü olan bir şirketle çalışmayı düşünüyorsanız o şirketten Bireysel Emeklilik yaptırmak yerine aynı grubun bankasında mevduat hesabı açtırmanız sizin için daha karlı olabilir.

Bireysel Emeklilik Sistemi ile ilgili diğer önemli detaylar

• Emeklilik sözleşmesi süresi içinde katkı payı tutarını, emeklilik planında tanımlı asgari katkı payından daha az olmamak üzere değiştirebilme imkanı, önemli bir detay. Bu şekilde mali dalgalanmalarda katkı payınızı asgari tutarın altına düşmeyecek şekilde değiştirebiliyorsunuz.
• Şirkette en az 1 yıl kalmak şartıyla, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinizi başka bir emeklilik şirketine aktarabilirsiniz. Bir emeklilik planına dahil olduktan sonra gerçekten avantajlı bir ürün geliştirildiğine inandığınız bir şirkete, bir sene sonra geçiş yapabiliyorsunuz.
• Aynı veya farklı şirketlerde açılmış olan bireysel emeklilik hesaplarının birleştirilmesi talep edilebilir. Birden fazla planın süre sonuna doğru tek bir plan altına birleştirilmesine imkan verilmesi önemli.
• Emeklilik sözleşmesi süresi içinde katkı payı ödemeye ara verebilir. Ancak katkı payı ödenmeyen süre, emekliliğe hak kazanılması için gereken sürenin hesabında dikkate alınmaz.
• Yılda en fazla 6 kez fon dağılım oranı ve yılda en fazla 4 kez emeklilik planı değiştirilebilir.
• Bireysel emeklilik sisteminde, katılımcılar ve çalışanları için katkı payı ödeyen işverenlere ve çalışanlara vergi avantajları sunulmuştur. Aylık brüt ücretin veya yıllık gelirin %10’unu ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmayan bölümü gelir vergisi matrahlarında indirim konusu yapılabiliyor. İşverenler, çalışanları adına ödedikleri katkı paylarını doğrudan gider yazabilmektedirler.
• Bireysel emeklilik sisteminde emekli olmak için katılımcının, sisteme ilk giriş tarihinden itibaren 10 yıl süreyle sistemde kalarak katkı payı ödemesi ve 56 yaşını tamamlaması gerekmekle beraber, istenirse emeklilik hakkını ileri bir tarihte kullanma imkanı mevcuttur.
• BES katılıımcılarının birden fazla emeklilik sözleşmesi bulunması halinde, tüm sözleşmelerden emekliliğe hak kazanması için en az birinden bu hakkı kazanması ve tüm sözleşmelerinden emeklilik hakkını kazanmayı talep etmesi yeterlidir.
• Emekliliğe hak kazanan katılımcı, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin bir kısmının veya tamamının bir seferde ödenmesini talep edebilir. Bunun dışında birikimlerinin bir kısmının veya tamamının yıllık gelir sigortasına aktarılmasını talep ederek yapılacak sözleşme çerçevesinde, kendisine belirli bir süre veya ömür boyu maaş bağlanmasını talep edebilir. Ayrıca, belirlenen geri ödeme programına göre birikimlerini kısım kısım şirketten almayı da tercih edebilir.
• İstendiği taktirde emeklilik sözleşmesi süresi içinde istendiği anda sistemden birikimleri alarak ayrılma imkanı mevcut. Bununla beraber; sistemden emekli olarak ayrılan katılımcıların birikimleri üzerinden %3,75 oranında stopaj kesintisi yapılırken, 10 yıl boyunca katkı payı ödemeden ayrılanların birikimleri üzerinden %5, 10 yıl boyunca katkı payı ödemekle birlikte sistemden emeklilik hakkı elde etmeden ayrılanların birikimleri üzerinden %10 kesintisi yapılır. Yani sistemden 10 yıl prim ödemeden veya 56 yaşının altında ayrılırsanız birikiminizden %15 ile %10 arasında bir kesinti yapılıyor.

Bireysel Emeklilik için düzenli ödeme şart

Bireysel Emeklilik Sistemi öyle gözünüzü korkutacak bir sistem değil. Sistem ağrılıklı olarak bireylerin hakları ve çıkarlarını korumak üzere tasarlanmış. Ancak kesinlikle karar verilmeden önce sağlıklı bir araştırma yapılması ve uzun seneler boyunca gelirinizin belli bir kısmını bu plana aktarılacağının bilincinde olunması gerekiyor.