Farkındayız, bu başlık birçoğunuz için gerçek dışı gelebilir ancak insan gerçekten isterse her şey mümkündür. Kişinin tek başına tasarruf etmesi, yani harcamalarında azaltmaya gitmesi veya daha ucuz olan alternatiflere yönelmesi daha kolaydır. İki kişi olunca ortak bir noktada anlaşmak gerekir, ama anlaşma sağlanırsa da daha çok tasarruf etme imkanına kavuşulur. Çocukla iş biraz daha zordur ama zorluk çocuktan değil, ebeveynden kaynaklanır. Doğru şekilde anlatıldığı taktirde bir çocuğun anlamayacağı hiç bir şey yoktur.
Her şeyin en iyisine layık olduğunu düşündüğümüz çocuklarımıza çoğu zaman parayı, tasarruf ve birikimi anlatmıyoruz. Başlangıçta istekler küçük olduğu için farkında olmadan hepsini yerine getiriyoruz. Bazen egomuz nedeniyle çocuğumuza sağlayabileceklerimizin sınırlı olduğunu itiraf etmekten kaçınıyoruz ya da onları kıramıyoruz ve yanlış bir algılama yaratıyoruz. Uzun vadede bu algılamayı desteklemek için maddi ve manevi zorluklar yaşıyoruz.
Önce parayı anlatın
Tasarrufun ilk adımında çocuğa para kavramının doğru bir şekilde anlatılması gerekir. Bunu yaparken başbaşa kaldığınız bir ortamda aile olarak istediklerinizi ve ihtiyaçlarınızı alabilmek için paranın gerekli olduğunu, para olması için babanın ve/veya annenin haftanın belli günlerinde işe gitmesi gerektiğini anlatmanız gerekir.
Alışverişle paranın ilişkisini gösterin
Kavram olarak parayı anlattıktan sonra bu anlatımı uygulama ile pekiştirmekte fayda var. Çocuğunuz için veya genel olarak yapacağınız alışverişlerde, mümkün olduğu kadar çocuğunuzu da beraberinizde götürmeye çaba sarfedin. Alışveriş öncesinde onun ihtiyaçlarını sorun, kendisiyle ne alınacağı konusunda veya o gün bir şey alınıp alınmayacağı konusunda anlaşın. Alışveriş sırasında da istekleri olacaktır, bu isteklere kulak verin ama her istediğine sahip olamayacağının mesajını net olarak belirtin. Taahhütlerinizi mutlaka yerine getirin. Listenin dışına çıkmak istediğinde etrafınızda insanlar olsa da “bizim bugün için planlarımızda bu harcama yok, istersen listemize yazalım, başka bir zaman tekrar düşünürüz ” demekten çekinmeyin. Karar verdiğiniz kalemde istedikleri arasında seçim yapmasını sağlayın. Ancak çocuğunuzda para kavramı olmadığı için seçenekleri daraltmak sizin yapmanız gereken bir şey olabilir.
Çocuğunuz ne kadar ısrarlı olursa olsun istisna yapmayın. Öyle ki, çok uzun süredir aradığınız bir şeyi bulduğunuzda bile o alışverişi çocuğunuzun yanında yapmayın. Aksi durumda çocuğa yeterince huysuzluk yapması veya ısrar etmesi durumunda istisnalar yapılabileceği mesajını verirsiniz. İçiniz parçalansa da çocuğun ve onun en büyük sağlayıcılarının imkânlarının sınırlı olduğunu ve bütçeye uymayı öğretmenin gerekli olduğunu unutmayın.
Çocuksuz alışveriş sıklığı ve rutin riski
Günümüzde birçok anne baba çocuğu için küçük sürprizler yapmaya bayılıyor. Onun için internet üzerinden siparişler verip akşam eve getirmek ve mutlu etmek çok keyifli, ona hiç şüphe yok. Ancak bu sürprizlerin frekansları sıklaştığında, yani rutin bir hal aldığında çocuklar tabiatları gereği bu rutini bir hak olarak görüyorlar. Eğer bir şeyi rutine bağlayacaksanız bunun çocuğunuzla beraber geçirdiğiniz zaman olmasına dikkat edin. Rutin olarak maddi değeri olan şeylere sahip olması karakter gelişimi açısından önemli sakıncalar doğuracaktır. Bu yüzden onsuz yaptığınız alışverişleri mümkün olduğu kadar sınırlı tutun, zira alışverişle paranın ilişkisini anlaması konusunda bu tür hareketler negatif bir etki yaratacaktır. İşin doğrusu sürprizlerin özel günlerle sınırlı olması.
Cam kavanozdan kumbara ile birikimi öğretin
Çocuğunuz için sınırlı para kavramı ve ihtiyaçların temin edilmesi arasında ilişkiyi anlatmak ve hedef koymak için cam kavanozları kumbara olarak kullanabilirsiniz. Birikim söz konusu olduğunda hedef, etkin bir motivasyon aracıdır. Çocuğunuzun istediği şeylerin resmini çekin. Bunların resmini kavanozlara yapıştırın. Çocuğunuz harçlıklarını ve ek sorumluluklarını yerine getirdiği için kazandığı paraları bu kavanozlara atın. Kavanoz sayısı çocuğunuzun yaşına bağlı olarak belirlenebilir. Ancak odağı koruyabilmek adına bir seferde tek kavanoz daha iyi güçlü bir motivasyon sağlayabilir. Görevi olan ve zaten yapması gereken şeyler için asla para vermeyin (yemek yemesi, yatması, dersini yapması gibi…). Kavanozda biriken para ve her geçen gün sabit kalemle çizerek belirlediğiniz hedefe yaklaşmak, çocuğunuza ayrı bir motivasyon olacaktır. Hedefe ulaşıldığında vakit geçirmeden kavanozu boşaltıp beraber alışverişinizi gerçekleştirin. Ona yardımcı olmak için hedeflediği şeyin yarısını sizin ödeyebileceğinizi, geri kalanını biriktirmek zorunda olduğunu söyleyebilirsiniz.
Tercih hakkı verin
Çocuk gelişiminde en önemli konulardan biri onlara tercih yapmayı öğretmektir. Alternatifler arasında tercihte bulunmasına yardımcı olun. Unutmayın, hayat adil değildir. Alternatiflerin ikisinin de olumlu veya birinin olumlu diğerinin olumsuz olması her zaman şart değil. Bazen iki olumsuz seçenek arasında da tercih yapması gerekebilir. Kendisi için kararı bırakın o versin, siz alternatifleri belirleyen kişi olun yeter.
“Bütün bunları ufacık bir çocuk nasıl anlar, imkanı yok” diye düşünmeyin. İki yaşında bir çocuk uzaktan kumandalı bir arabanın pili bittiği için çalışmadığını bir şekilde anlıyorsa bunu da kolayca anlayacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken, anlatılan ile davranışların çeliştiği bir durum yaratmamak olmalıdır. Çocuğunuz için kavanozda birikim yaparken kendiniz için de bir kavanoz ayırmayı unutmayın.